Czytałem te wiersze z przyjemnością i narastającym przekonaniem o tym, że gdyby Bruno Schulz zechciał opowiedzieć nam jeszcze inny świat niż ten, który nam opowiedział, byłby to może świat z wierszy Wioletty Grzegorzewskiej. To oczywiście żart, ale coś w tym żarcie – jak myślę – jest na rzeczy: świat w „Parantelach” żyje tym ukrytym istnieniem materii, a Grzegorzewska ma wielką zdolność i łatwość w podpatrywaniu życia tego świata. Sporo tu pięknych, klarownych obrazów, np. takich, jak w wierszu „Nad Bożym Stokiem w lipcu”: „słońce przypięło nad wodą / tęczowe broszki ważek / między kamieniami ślizgają się / srebrne znaki nieskończoności / (...) / na brzegu piegowaty Charon / bawi się papierowymi łódkami”. To połączenie naturalnej zmysłowości widzenia z kulturalną, wyuczoną wiedzą daje w przypadku tego wiersza, jak i innych utworów Grzegorzewskiej, nader szczęśliwe efekty.
W „Parantelach” mowa jest właściwie nie o jednym świecie, a o trzech. Pierwszy to świat rodzinny, świat literacko (i bardzo udanie) wykreowanych postaci ojca, babci, świat rytuałów i świątecznych ceremonii. Drugi to świat kobiet, postaci kobiecych, a raczej kobiecych masek, za którymi ukrywa się Grzegorzewska i którym ofiarowuje ona, użycza na moment głosu. Podarunek ten otrzymują m.in.: Anna Achmatowa, Edith Stein, Nelly Sachs i Ingeborga Bachmann. W tym świecie najbardziej osobiste jest chyba to, co ukryte za maską „dziewczyny Balthusa”, o czym poetka pisze tak: „jestem dziewczyną / z obrazów Balthusa // moja krew krzepnie / tylko w czerwieni ust / w rumieńcach na twarzy // przyglądam się kotu / usypiam pączkujące ciało / w ciepłym półmroku // i śnię rzeczywistość”.
Jest jeszcze trzeci, chciałby się powiedzieć – gdyby to tylko coś znaczyło – „dorosły” świat. To świat „mężczyzny i kobiety”, świat, w którym Wioletta Grzegorzewska nakłada maskę Arachne i mówi: „poplątało się wszystko wić się zaczęło inaczej / snuje się tak do dziś choć utkałam ich życie / zgodnie z zasadami uplotłam ciepły świat / rozleciały się nagle jedwabne parantele // popękały rozmowy pusto się zrobiło – że strach (...)”. w tym świecie są tylko nieporozumienia, pomylone gesty, nieudane próby kontaktu. Ale i tutaj Grzegorzewska radzi sobie, dodając do tego, co z rzeczywistości to, co z wyobraźni wzięte – i przynajmniej wierszom wychodzi to na dobre.
„Parantele” to (jak na autorkę rocznik 1974) książka bardzo dobra, bo na naukę tego, czego poetka jeszcze nie umie, poetka ma jeszcze czas, a to, co poetka już umie – stawia ją wśród rówieśników (i znacznej części autorów starszych) wysoko. A że – o czym jestem po lekturze tych wierszy przekonany – Grzegorzewska wie nad czym w liryce pracować – wygląda to wszystko dobrze.
Jakub Winiarski

Wioletta Grzegorzewska, „Parantele”, Wyd. Bulion, Częstochowa 2003